یادگیری کلیشه های هر زبان برابر است با یادگیری کامل - وبلاگ همه خوبا

به گزارش وبلاگ همه خوبا این روزها با توجه به شیوع مجدد بیماری کرونا در کشور، نشست های مختلف به صورت برخط در فضای مجازی برگزار می شود. عصر روز گذشته دوازدهم مهر، در ساعت چهار بعدازظهر، با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه علامه طباطبایی نشستی با موضوع کلیشه های زبانی و نقش آن ها در آموزش زبان فارسی برگزار شد. سخنرانی این برنامه را حسن ذوالفقاری، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، و استاد اعزامی به دانشگاه شانگهای بر عهده داشت. او که تالیفات متعددی در زمینه ادبیات عامه دارد، سخن خود را با معرفی کلیشه های زبانی آغاز کرد. از نظر ذوالفقاری کلیشه های زبانی شامل ضرب المثل ها، کنایه ها، نفرین ها، تعارفات، دعاها، تکیه کلام ها، القاب و... هستند. ذوالفقاری معتقد بود هر زبان آموزی باید از این کلیشه ها مطلع باشد. این آشنایی سبب ارتباط بهتر و قوی تر زبان آموز با گویندگان آن زبان می شود.

وی صحبت های خود را اینگونه ادامه داد: کلیشه های زبانی بیشتر جنبه گفتاری دارند. اما در ادبیات فارسی این کلیشه ها در مکتوبات، به ویژه داستان ها راه یافته اند. این کلیشه ها در آثار جمالزاده و هدایت به وفور دیده می شود و بخش مهمی از فرهنگ عامه به حساب می آیند.

ذوالفقاری درباره ضرب المثل ها و کنایات در کلیشه های زبانی گفت: ما بیش از صدهزار ضرب المثل در ایران و زبان فارسی داریم. حجم کنایات نیز به همین اندازه است. هرکدام از این ها در موقعیت ویژه ای به کار می فرایند، زایندگی و تنوع این نوع از کلیشه ها نیز زیاد است. کلیشه های روزگار ما با دهه قبل متفاوت است و شاید ما کلیشه های گذشتگان را نفهمیم. این کلیشه ها کوتاه و پرمفهوم هستند و لایه های فرهنگی مختلفی را نشان می دهد. پشت برخی از کنایات داستانی است. مثلا درباره ضرب المثل کله اش بوی قرمه سبزی می دهد گفته اند که سفارت انگلیس برای جذب کردن مشروطه چی ها قرمه سبزی می پخت و پخش می کرد. از آن به بعد این ضرب المثل را به کسانی که دنبال دردسر و خلاف جریان آب شنا کردن بودند، می گفتند.

وی درباره ترجمه این کلیشه ها توضیح داد: ترجمه این کلیشه ها بسیار سخت است. در بیشتر مواقع نمی توان آن ها را طوری ترجمه کرد که معنی و مفهوم را درست منتقل کند.

این استاد زبان و ادبیات فارسی درباره کارایی این کلیشه ها در آموزش زبان گفت: زبان آموز را می توان در جریان آموزش درگیر این کلیشه ها کرد. با این روش او را درگیر مسائل بومی و فرهنگی زبان نیز می کنیم و یک گام جلوتر از آموزش صرف زبان برمی داریم. او با نقش های ارتباطی زبان آشنا خواهد شد و زبان را بهتر درک خواهد کرد. استفاده زبان آموز از این کلیشه ها خلاقیت و اعتماد به نفس او را بهتر می کند. زیرا هرگاه شخصی بتواند به درستی از کنایات، ضرب المثل ها و... یک زبان استفاده کند، می تواند مطمئن باشد که آن زبان را آموخته است. با آموختن این کلیشه ها درک او از متون فارسی نیز بهتر می شود. از طرفی توضیح و تفسیر این اصطلاحات و کنایه ها در کلاس درس برای زبان آموز مفرح و سرگرم کننده است و کلاس را از یکدستی درمی آورد.

ذوالفقاری که سابقه تدریس ادبیات فارسی در دانشگاه شانگهای چین را دارد، درباره نکاتی که در آموزش این کلیشه ها باید در یاد داشت گفت: این کلیشه ها را باید سطح بندی کرد و به دانشجو آموزش داد. کلیشه هایی که پرکاربردتر هستند در اولویتند. از طرفی باید نیاز مخاطب را نیز در نظر گرفت. باید ببینیم او زبان فارسی را با چه هدفی می آموزد و بنا بر هدف او این اصطلاحات را به او آموزش بدهیم. موضوع و زمینه بحث نیز مهم است. مثلا وقتی مبحث کلاس، رفتن به بازار است، اصطلاحات مربوط به این موقعیت در اولیت هستند.

او در ادامه صحبت هایش کلیشه های زبانی را به چند دسته نفرین، دشنام، ضرب المثل، متلک، کنایه، عبارت های قالبی و... تقسیم کرد و برای هرکدام از این دسته ها مثال های متعددی نیز ذکر شد تا مدرسان زبان فارسی بتوانند از یک دسته بندی دقیق و پرمثال برای آموزش این کلیشه ها استفاده کنند.

در این سمینار دانشجویانی از کشورهای سوریه، عراق، تاجیکستان و افغانستان نیز شرکت کرده بودند. بخشی از جلسه نیز به پاسخ گویی به سوالات شرکت کنندگان اختصاص داده شد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، با ارائه نمونه سوال هایی برای آزمودن مقدار یادگیری زبان آموز سخنان خود را به پایان رساند.