زیلو زیراندازی گیاهی، معروف به فرش سلامت! - وبلاگ همه خوبا

به گزارش وبلاگ همه خوبا، زیلو یک زیرانداز و بافته روستایی ایران است که بیشتر در منطقه ها گرم و بیابانی بافته می گردد. زیلو در نقش و بافت، شباهت بسیاری به حصیر دارد و مثل حصیر یکی از کاربردهای آن فرش کردن مساجد و اماکن متبرکه است. شاید برایتان جالب است که بدانید به زیلو لقب فرش سلامت داده اند، چون ذرات معلق در هوا فراوری نمی کند و برای کسانی که بیماری های تنفسی یا حساسیت پوستی دارند و بعلاوه برای بچه ها که بدن آنها حساس تر است، فرش بسیار مناسبی است.

اگر شما هم قصد خرید زیلو دارید در نوشتار زیر سعی نموده ایم درباره زیلو و انواع زیلو و نکات مهم را به عنوان راهنمای خرید زیلو، آنالیز کنیم.

تاریخچه زیلو

واژه زیلو برگرفته از واژه زیرو است. یعنی چیزی که زیر پا قرار بگیرد. زیلو ساده است و این موضوع موجب می شود حس آرام بخشی به افراد بدهد. یکی از ویژگی های زیلو، گیاهی بودن آن است و همان طور که از طبیعت گرفته می شود به طبیعت هم بازمی شود.

از زمان قدیم تا به امروز نام ز یلو با بناهای مذهبی گره خورده است. هم چنین بافت به ظاهر ساده زیلو با معماری مساجد و اماکن متبرکه کاملا هماهنگ است، مخصوصا مساجدی که رنگ کاشی های آن به فیروزه ای است با زیلو ی آبی و سفید کاملا منطبق است. به طور کلی زیلو در منطقه ها گرم و کویری یکی از پرکاربردترین زیرمقداراست.

قدیمی ترین زیلوی ایران، زیلوی میبد است که در حدود 600 سال پیش بافته شده و در مسجد جامع میبد یزد نگهداری می شود. ااین زیلو با گذشت چند قرن، همچنان رنگ خود را حفظ نموده است. نفیس ترین زیلوی میبد به قرن 12 هجری قمری تعلق دارد که بر آن 24 سجاده طراحی شده است. هم اکنون این زیلو نیز در موزه زیلوی میبد نگهداری می شود.

میبدی ها هم زیلو را فرش سلامت می نامند؛ چون وقتی عمرش به انتها می رسد پای درخت دفنش می نمایند تا کود طبیعت بشود. از طرف دیگر، زیلو در تابستان خنک است و در زمستان گرم و به همین دلیل به فرش سلامت معروف شده است. در نگاه اول شاید با خود فکر کنید که زیلو یک زیرانداز نخی است و بافتن آن کار ساده ای است؛ اما با آنالیز روش و نقشه زیلوبافی متوجه می شوید که زیلوبافی یک هنر ظریف است.

معرفی انواع زیلو

این زیرمقدارا بر اساس نوع بافت و رنگ آن معمولا کاربرد های مختلفی دارند مثلا:

• بعضی از زیلوه ا مصرف خانگی دارند، این نوع زیلو ها بیشتر جوهری و به رنگ آبی و گلی بافته می شود و اصطلاحاً به آن جوهری گفته می شود. قیمت زیلوی جوهری در مقایسه با انواع دیگر مقرون به صرفه تر است.
• بعضی از زیلو ها مناسب استفاده در مساجد است و معمولاً به رنگ آبی و سفید است.
• زیلوهای نفتال که مرغوب ترین نوع زیلو است و به رنگ سبز و گلی بافته می شود. زیلو های نفتال برترین در نوع خود به شمار می فرایند. قیمت زیلوی نفتال از بقیه زیلو ها گرانتر است.

مراحل بافت انواع زیلو

استان یزد در گذشته ای نه چندان دور دارای قنات های پر آبی بود و بدین واسطه کشت پنبه نیز همچون سایر محصولات کشاورزی رواج فراوان داشت. زیلوی یزدی یکی از مهم ترین صنایع دستی این استان بود و تمام مراحل فراوری آن در محل انجام می شد و مواد اولیه آن نیز در منطقه وجود داشت. نخ پنبه که به عنوان ماده اولیه و پایه زیلوبافی است، در گذشته به یاری چرخ های نخ ریسی در محل فراوری می شد. این نخ در اصطلاح نخ رسمی نام داشت و زیلویی که با آن بافته می شد دارای ظرافت کمتری بود اما استحکام بیشتری داشت.

زیلویی که با نخ رسمی بافته می شد، دارای استحکام زیادی بود و ظرافت آن نیز به کیفیت مرحله نخ ریسی و البته دقت در بافت بستگی داشت. از دهه 40 به بعد، پس از تاسیس کارخانه های متعدد نخ ریسی در شهرستان یزد، استفاده از نخ های کارخانه ای که به آن هندی می گویند، رواج یافت. در گویش محلی تار و پود زیلو را تونه و پوکار می گویند. تونه نیازی به رنگ آمیزی ندارد؛ ولی برای استحکام بیشتر باید تابیده شود.

زیلو در مقدار های استاندارد 4*3 و 1*5/2 و 3*2 و سفارشات گوناگون 90 سانتی متر و 150 سانتی متر، 180 سانتی متر، 225 سانتی متر برای بافت های زیر انداز و سجاده بافته می شود.

هر زیلو معمولاً دو رنگ بافته می شود مثل زیلو ی سبز- نارنجی، آبی-سفید، سورمه ای-سفید، گلی- سفید، قهوه ای- سفید، زرشکی-سفید. قدیم ترها از رنگ های گیاهی برای رنگ آمیزی زیلو استفاده می شد، این رنگ ها معمولا در همان منطقه ای که زیلو بافته می شد، درست می شد. به طور مثال از گیاه روناس برای طیف رنگ قرمز، از گیاه نیل برای طیف رنگ آبی و از پوست گردو برای رنگ های طیف قهوه ای استفاده می کردند. رنگ های گیاهی در برابر نور خورشید و شستشو مقاومت بسیاری نشان می دهند. رنگ زیلو هایی که امروزه فراوری می شود به صورت صنعتی تهیه می شوند.

سه ترکیب رنگ رایج در انواع زیلو سفید و آبی، قرمز و آبی و یا سبز و قرمز است. مهمترین کاربرد زیلو کاربری زیرانداز و پوشش کف زمین است. زیلو علاوه بر خانه، به دلیل سادگی و آرامشی که در طرح و نقش آن وجود دارد، بسیار مناسب مساجد نیز هست.

بعضی نقوش به کاررفته در زیلو از نقش های آجرکاری و کاشی کاری های مساجد تاثیر گرفته است، ولی به طورکلی نقش های به کاررفته در زیلو عبارتند از:

نقش زنجیرک، نقش بندر روم، گل پرک، نقش گره، نقش پرته توره، نقش مسجدی، نقش بافتوک، تالگ گل دار، نقش جناغی و …

نقشه زیلو بافی هم به دو دسته تقسیم می شود:

• زیلوهای تک نقش
• زیلوهای سجاده ای

نقش زمینه در زیلو تک نقش به ترتیب بافتک و زلفک بوده که شاید دلیل بافت زیلوها با این نقوش (به خصوص نقش بافتک) سادگی بافت آن نسبت به سایر نقش هاست. در میان زیلوهای تک نقش، نقوشی منحصربه فرد دیده می شود که در این زمینه می توان به نقش های (تالک و چشم بلبلی) اشاره نمود. در زیلو های قدیمی حتماً نوشته وقفی وجود دارد؛ اما زیلوهای نو گاه بدون کتیبه نویسی و فقط دارای نقش هستند.

زیلوهای سجاده ای به دو دسته تقسیم می شوند:

• زیلوهای سجاده ای تک نقش: در این گونه زیلوها هر سجاده با نقشی خاص تزیین شده که با حاشیه ای زیبا از سجاده های دیگر جدا شده است.
• زیلوهای سجاده ای با نقوش ترکیبی: در این دسته از زیلوها هر سجاده از نقوش متفاوت و متنوعی تشکیل شده که گل های هشت پر، دم موشی، لچک، و … از جمله این نقوش هستند. در مقام مقایسه این گروه نسبت به گروه قبل از قدمت و زیبایی بیشتری برخوردار است. بالطبع این ویژگی ها باعث شده که بافتن این نوع زیلو از عهده هر بافنده ای خارج باشد و تنها استادانی خبره به این کار مشغول شوند.

راهنمای خرید زیلوی مرغوب

مرغوبیت یک زیلو در نحوه بافت آن، اندازه تراکم، تنوع نقش ها، نخ مصرف شده در زیلو و کیفیت رنگ آن است. اگر تراکم زیلو کم باشد، زودتر فرسوده می شود و دوام آن نیز کم است؛ اما تراکم بالای زیلو باعث می شود که مقاومت آن در مقابل فرسایش بالا رود.

زیلوهایی که با رنگ های طبیعی رنگ آمیزی شده باشند، مقاومت بالایی در شست وشو دارند و هم چنین کیفیت بالاتری نیز دارند. نکته دیگر در خرید زیلو، چگونگی بافت و استحکام آن است که به نوع نخ استفاده شده در آن بستگی دارد.

زیلویی که با نخ یک وجال بافته شده، بافت بهتر و ظریفی دارد. نخ دو زهی سرکاری چون ضربه ای نمی بیند، زیلویی نازک به شما تحویل می دهد. اما نخ سه زهی گرت ساده بافت زیلو را محکم تر و ضخیم تر می نماید.

مزایا و معایب استفاده زیلو

• زیلوبافی به دلیل استفاده از پنبه به عنوان عنصر اولیه که بافت آن پرز ندارد، سلامتی بافنده و مصرف نماینده را به خطر نمی اندازد، در صورتی که پشم در قالی بافی ممکن است باعث بروز بیماری های دستگاه تنفسی برای بافنده آن شود.
• زیلو محصولی بافتنی است و از قابلیت طراحی خلاقانه با استفاده از اشکال هندسی برخوردار است و می توان با بافت نام واقفین و خیرین را روی زیلوی نذری نوشت و نیازمند هزینه های اضافی نیست.
• به دلیل آنکه زیلو از بافت پنبه ای برخوردار است، از نفوذ شن و ماسه در منطقه ها کویری جلوگیری می نماید و می تواند فرش و زیراندازی مناسب برای منطقه ها کویری باشد.
• در بافت زیلو از اشکال هندسی استفاده می شود و بنابراین می توان این محصول را علاوه بر زیرانداز به عنوان سجاده فرش، تابلو، رومیزی، پشتی و بالش استفاده کرد.
• زیلو می تواند هدیه برای عزیزان، برای عیدی دادن و حتی هدیه تبلیغاتی نیز باشد.
• بافت منحصربه فرد زیلو از تعریق بیش از حد بدن جلوگیری می نماید. بنابراین استفاده از پشتی و تکیه آن برای اماکن عمومی که جمعیت زیادی در آن حضور دارند، مناسب است.
• زیلو از جمله فرش هایی است که عمری طولانی دارد و به راحتی فرسوده نمی شود.
• زیلو برخلاف بیشتر فرش ها و زیرمقدارا، فاقد تنوع رنگی است. معمولا زیلوهای خانگی نسبت به زیلوهای مساجد، از تنوع رنگ بیشتری برخوردارند و در رنگ های آبی، سفید، سبز، نارنجی، قرمز و قهوه ای بافته می شوند.

اگر در پی زیلو غیردستباف هستید، جالب است بدانید که زیلو ماشینی مدلی از فرش های فانتزی است که با نخ پنبه بافته می شود . زیلوهای ماشینی ، شباهت بالایی به گلیم فرش های ماشینی دارند و بدون خاب هستند و زیرمقدارایی مقرون به صرفه هستند که در منطقه ها گرم ایران از قبیل یزد، میبد، کاشان و دیگر منطقه ها کویری بیشتر از آن ها استفاده می شود.

خریداران زیلو، از اقشار مختلف جامعه هستند. بنابراین انواع زیلو با قیمت های مختلف به بازار عرضه می شود تا خریداران زیلو بتوانند با بودجه های مختلف اقدام به خرید نمایند. قیمت زیلو هایی که در بازار وجود دارد، معمولا در دو سطح است. برای کسانی که در پی زیلو مقرون به صرفه می گردند نیز زیلو در بازار وجود دارد. قیمت زیلوی یزدی معمولا بالاتر است چون دارای کیفیت خوبی هستند و در فراوری آنها از مواد مرغوب تری استفاده شده است.

برای تماشا آگهی های زیلو کلیک کنید

نگهداری و شست وشوی زیلو

زیلو به دلیل استفاده از الیاف طبیعی در عین نرم بودن، فرشی سبک، با قابلیت شست وشوی مداوم و گرم در مقابل سرما محسوب می شود و حتی دارای ماندگاری بیشتری نسبت به فرش است. شست وشوی زیلو بسیار آسان است و با آب سرد یا گرم تفاوتی ندارد. حتی آب جوش هم روی زیلو بی اثر است. ترکیبات قلیایی نظیر پودرهای شست وشو و صابون روی زیلو اثر مخرب ندارند.

***

آگهی های فرش را در وبلاگ همه خوبا ببینید